Page 181 - Aldabek_Dunie_tarih_8_kz

биология және қоғамдық ғы лым-
дарда жаңалықтардың көптеп ашы -
лу лары басталды. Іргелі ғылым-
дардың бірі ретінде математика-
ның рө лі қарқынды жоғарылап,
оның же тіс тіктері тәжірибелік
міндет тер ді шешуде қолданылды.
Екі мың жыл бойы үстем болған
Ев клид тің геометриялық теориясы
мате матика ғылымында төңкеріс Исаак Ньютон
жаса ған ұлы орыс математигі Н.И.Лобачевскийдің евклидтік емес
гео метриясымен толықтырылды.
Басылымның мүліктік құқықтары “Мектеп” баспасына тиесілі
Физиктердің жетістіктері де өте маңызды еді. Классикалық
физиканың негізін салушы Исаак Ньютонның жаңалықтары
классикалық механиканың алға жылжуы болатын.

Исаак Ньютон — бӭкӠл әлемге танымал аӣылшын математигӠ, физигӠ мен астро­
номы. Ол механиканыӫ ӭш заӫын ашып, бӭкӠләлемдӠк тартылыс кӭшӠн дәлелдедӠ.

Термодинамиканың дамуына француз физигі С.Карно, неміс
мектебінің өкілі Ю.Р. Майер, ағылшын физигі Дж. Джоуль және т.б.
ма ңызды үлес қосты.

Дж. Джоуль — аӣылшын физигӠ, электр тогыныӫ жылулыӧ кӭшӠн
аныӧтайтын заӫды орнатты, газ молекулаларыныӫ ӧозӣалыс жылдамдыӣын
есептедӠ. Оныӫ ӧӯрметӠне жӯмыс ӹлшемӠнӠӫ бӠрлӠгӠ, жылу мен энергияныӫ
саны джоуль деп аталды.

ХІХ ғасырдың аса көрнекті жетістіктерінің бірі энергияны сақтау
және айналу заңының ашылуы болды. Алғашқыда жалпы түрде оны
М.В.Ломоносов құрып, кейін неміс ғалымы Ю.Р. Ма йер тәжірибе
жүзінде дәлелдеді. Дененің қозғалысы, жылу,
электр, магнитизм, химиялық үдерістердің
тұрақты сандық көрсеткіштері кезінде бір-бі ріне
айналатын энергияның әртүрлі сапалық фор-
малары болып табылатыны анықталды.
Электроника туралы ілімдегі елеулі жетіс-
тіктер электромагниттік құбылыстардың тәжіри-
белік қолдануымен байланысты болды. XVIII
ғасырдың аяғында итальян физигі А.Вольт
тұрақты электр тогының көзі — «гальваникалық
батареяны» ойлап тапты. Осындай батарея-
лар электр тогының жалғыз көзі ретінде ұзақ М.В.Ломоносов

181