Page 186 - Aldabek_Dunie_tarih_8_kz

§ 30. ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНДЕГІ ҒЫЛЫМ МЕН
МӘДЕНИЕТТІҢ ДАМУЫ

Жаңа заманның басында Шығыс әлемнің

Бӯл сабаӧта: ең бай және халқы тығыз орналасқан аймағы
болды. Еуропадағы өнеркәсіп төңкерісіне
• Шыӣыс мәдениетӠ дейін Шығыста мануфактуралық қолөнер
мен ӣылымы туралы
маӣлӯмат аламыз; өндірісінің 77 пайызы өндірілді. Әлемнің
ең ірі деген әрқайсысында 100 миллионнан
• Шыӣыс елдерӠнӠӫ
жаӫа замандаӣы астам халқы бар 31 қаласының 25-і Шығыста
ӣылым мен мәдениеттӠ орналасқан еді. Өнеркәсіп төңкерісіне дейін
дамытудаӣы іс жүзінде ХІХ ғасырдың басында Шығыс
Басылымның мүліктік құқықтары “Мектеп” баспасына тиесілі
жетӠстӠктерӠмен елдері Еуропаға, негізінен, тұтыну тауарлары
танысамыз; мен басқа да тұрмысқа қажетті бұйымдарды
• отаршылдыӧтыӫ тасымалдайтын. Олар дәрі-дәрмектер, кофе,
зардабынан ӣылым мен қант, шай, жұқа тоқылған маталар, жібек
мәдениет саласыныӫ және басқа да сәндік бұйымдармен еуропа-
дамуындаӣы тоӧырау лықтарды қамтамасыз етіп отырған.
себептерӠн бӠлетӠн
боламыз. Тек ХVІІ ғасырдың ортасынан бастап,
яғни Еуропадағы өнеркәсіптік төңкерістен
кейін ғана Шығыс елдерінің дамуы баяулап,
сырткөзбен қарағанда, Батыстан «артта
Тірек қалуға» мәжбүр болды. Біртұтас Батыспен
сөздер
салыстырғанда, Шығыс қоғамы өте күрделі
• мәдениет қоғам болды, оның әр аймақтағы даму си-
• бӠлӠм беру паты өзіндік өркениеттік сипатымен ерек-
• ӣылым шеленетін. Исламдық өркениет елде рі,
• сәулет ӹнерӠ конфуцийлік өркениет пен үнділік өрке ниет
• ӧала мәдениетӠ иелері деген сияқты әр аймақтағы Шығыс
• синтоистӠк
• конфуцийшӠлдӠк елдерінің өзіне ғана тән даму ерекше лік те-
және буддистӠк рі мен сипатталатын.
ӠлӠмдер
• тоӧыма ӹнерӠ Ойлан
• фарфор ӹндӠрӠсӠ
• медицина Исламдық, конфуцийлік және үн-
ділік өркениетті дамытқан елдерді
атай аласың ба?

Ұлы географиялық ашылулардан кейінгі еуропалықтардың
отаршылдық әрекеттері Шығыс қоғамын күрт өзгертті. Отаршыл-
дардың алғашқы кездегі Шығыс елдерін жабайылықпен тонаушылық
әрекеттері оларға қарсылық тудырып, Қытай, Жапония, Корея
сияқты елдер «жабық есік саясатын» ұстануға көшті. Ал қарсы-
186