Page 95 - Aldabek_Dunie_tarih_8_kz

§ 16. ҚЫТАÉДАҒЫ ИХЭТУАНÜДАР КӨТЕРІЛІСІ

Цин империя сының дәрменсіздігі, Қы-
тайдағы күн өткен сайын отаршылдық капи- Бӯл сабаӧта:
талдың күшейе түсуі елдің өзін-өзі сақтап
қалуы мәселесін туғызды. ХІХ ғасырдың • ХӞХ ӣасырдыӫ соӫӣы
ширегӠндегӠ Цин
соңғы ширегінде Қытайда елді күйреуден империясыныӫ тереӫ
сақтап қалу жолдарын белгілеген «өзін-өзі даӣдарысымен;
күшей ту» саясаты пайда болды. • реформалыӧ
Маньчжур билеушiлерi еуро па лықтардың ӧозӣалысты тудырӣан
қару-жарақтарының артықшы лықтары мен жаӣдайлармен және
Батыс техникасының күшті лігін мойындауға оныӫ нәтижесӠмен;
Басылымның мүліктік құқықтары “Мектеп” баспасына тиесілі
мәжбүр болған еді. Олар маньчжурлық билікті • ихэтуаньдар
сақтап қалу мақса тымен, Қытайдың көне кӹтерӠлӠсӠмен;
дәстүрлерiн өзгерпей-ақ, жаңа еуропалық • Сунь­Ятсен және
өзгерiстер енгi зу арқылы еуропалық «варвар- оныӫ революциялыӧ­
лардың» әскер дегi, флоттағы, бiлiм беру демократиялыӧ
сала ла рындағы жаңа лықтарын үйренiп, ӧозӣалысымен
танысамыз.
«өзін-өзі күшейту» саясатын жүргiзу қажет
деп есептедi.
Тірек
сөздер
Ойлан
«Өзін-өзі күшейту» саясаты де- • «Ӹзiн­ӹзi кӭшейту»
ген не? Оны кімдер ойластырды? саясаты
• шетел капиталы
• Кан Ювэй
Елді модернизациялауды Цин билеу- реформалыӧ
шілері өз қолдарына алып, отаршыл мем- ӧозӣалыс
лекет термен тек сауда жасасу, өнеркәсіп пен • «Реформаныӫ жӭз
құрылыс саласына олардан қаржы тартумен кӭнӠ»
шектелуді ойластырды. • ихэтуаньдар
• Сунь Ятсен
Қытай жерін еуропалық державалардың революциялыӧ­
ықпал аймақтарына бөлісуі. Батыс капи- демократиялыӧ
талистерi Цин империясын түпкiлiктi әлсiре- ӧозӣалыс
тiп, Қытайды толық өз ықпалдарында ұстау
саясатын жүргiздi. Қытай экономикасына үстемдік орнатып, оны
жартылай отар елге айналдырды. «Өзін-өзі күшейту саясаты» өзінің
алдына қойған мақсатын орындай алмады. Оны ел басына түскен
алғашқы қиындық сынақтан-ақ байқауға болатын еді. Апиын
соғыстарынан кейiн Англия Пекинге әдеттегідей кезекті соғыс
қаупiн төндiрiп, Чифу конвенциясы бойынша тағы да жаңа төрт
портты ағылшын саудасына ашып бердi.

95