Page 27 - Aldabek_Dunie_tarih_8_kz

§ 5. ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНДЕГІ ЕУРОПАЛЫҚТАРДЫҢ
ОТАРШЫЛДЫҚ САЯСАТЫ

Еуропалықтардың Шығыс елдерін отарлау
үрдісі үш кезеңнен тұрды. Бӯл сабаӧта:
Бірінші кезең — сауда отаршылдығы, ХVІ
ға сырдың аяғынан басталып ХVІІІ ғасыр дың • Еуропалыӧтардыӫ
ортасына дейін жалғасты. Бұл ке зең де еуро- Шыӣыс елдерӠн отарлау
ӭрдӠсӠмен;
палықтар шығыстық тауарларды отар шылдық
жолмен Еуропаға тасымалдаумен айналысты. • отарлыӧ езгӠнӠӫ
зардаптарын. Отарлыӧ
Шығыстың алтын, күміс, жібек, тоқыма мата- жӭйенӠӫ отар елдердӠӫ
лары, дәмдеуіштері, әшекей бұйымдары т.б. экономикасына тигӠзген
Басылымның мүліктік құқықтары “Мектеп” баспасына тиесілі
отаршыларды қатты қызық ты рды. әсерӠн бӠлемӠз.
Екінші кезең — «өндірістік капитал
дәуірінің отаршылдығы», ХVІІІ ғасырдың
екін ші жартысынан — ХІХ ғасырдың соңғы Тірек
сөздер
ширегіне дейінгі кезеңді қамтиды. Бұл
кезеңде Англия, Франция сияқты елдер • сауда отаршылдыӣы
Шығыс елдерін отарлап алып, Шығыс- • ӹндӠрӠстӠк капитал
тың байлығын тонаумен айналысты. Еуро- • монополистӠк
палықтар өздерінің арзан тауарларын осы капитал
• отар елдер
елдерге әкеле бастайды. Осылай жергілікті • отарлыӧ империя
халықтың кәсіптері мен шаруашылығын • «жабыӧ есӠк
күйретуге ұшыратты. Отар лап алған елдерін саясаты»
толық тәуелділікке түсірді. • жартылай отар
Үшінші кезең — «империализм дәуірінің елдер
отаршылдығы» немесе «монополистік капи-
тал дәуірінің отаршылдығы», ХІХ ғасыр дың со ңы нан басталды.
Шығыс елдерінің табиғи ресурс тарын пайдаланумен қатар қанаудың
жаңа тәсілі ретінде еуропалық капиталды әкеліп, инвестиция салуды
күшейтіп, өнеркәсіп өндірісін дамыта бастады. Шығыс елдерін
еуропалық алпауыт мемлекеттер ықпал аймақтарына бөлісті.

Аныӧта
Отарлау ӭрдӠсӠнӠӫ ӭш кезеӫӠнӠӫ ерекшелӠктерӠн сипаттап бер.
XVII—XVIII ғасырларда Азия және Африка елдері феодалдық
қоғамның терең дағдарысына ұшырап, еуропалықтардың
отаршылдық әрекеттеріне тап болды. Шығыс елдеріндегі даму
қарқыны төмендеп, бір кездері дамыған өркениеттің ошақтары
болған елдер отар және жартылай отар елдерге айналды.
Еуропалықтардың басқыншылық әрекетi Ұлы географиялық
ашылу лардан, яғни испандықтар мен португалдықтардың XV ға-

27