Page 35 - Aldabek_Dunie_tarih_8_kz

Ойлан
Ағартушылық ғасырының алдыңғы
қатарлы адамына қандай қасиеттер тән
деп ойлайсың?

Ағартушылық идеялары басқа Батыс Еуропа
елдеріне қарағанда Англияда ертерек пайда болды.
Англиядағы ағартушылық кезең 1680—1780
жылдардағы жаратылыстану ғылымдарының
дамуы және таралуымен, дін мен шір кеуді орынды
сынауымен сипатталды. Егер ағарту шылық кезең Джон Локк
Басылымның мүліктік құқықтары “Мектеп” баспасына тиесілі
Францияда революцияның алдында болса, ал Англиядағы ерекшелігі
оның буржуазиялық революциядан кейін дамуында еді.
Ағартушылық дәуіріне тән идеялардың бірі Томас Гоббс ұсынған
«табиғи адам» идеясы еді. «Табиғи адам» идеясы жаңа буржуазиялық
Англия ның алғашқы ірі ойшылы — Джон Локктың философиясының
негізінде жатыр. Ол өзінің мемлекеттік теориясының негізіне
халықтың саяси егемендігі қағидасын қояды.

ЕгемендӠк — 1. Мемлекеттiӫ монархиядан толыӧ тәуелсiздiгi. 2. Халыӧтыӫ саяси
ӧӯрылысты таӫдауӣа, аумаӧтыӧ тӯтастыӧӧа, экономикалыӧ тәуелсiздiкке ӧӯӧыӣы.

XVIII ғасырдағы Америкадағы ағартушылық ұлт-азаттық қозға-
лыстар және елдегі революциямен тығыз байланыстағы қоғамдық
ағым еді. Сонымен қатар оған ағылшын және француз ағартушылығы
қатты әсер етті.
Жазушы, ғалым және дипломат Áенджамин Франклин ағарту-
шылық идеалының бейнесі болды. Ол өз дәуірінің ең әйгілі және
құрметті тұлғасына айналды.
Халық билігінің жеңісінде «Тәуелсіздік Де-
клара циясының» авторы — Томас Джефферсон-
ның орны ерекше. Бұл Декларацияда алғаш рет
әділетті қоғамдық құрылымның негізі ретінде
адам құқы ғын бекіткен талаптар тұжырымдалған
болатын.
Франциядағы ағартушылық. Француз ағарту-
шылары ғылым мен техниканың әртүрлі сала-
ларындағы идеяларды алғаш рет үгіттеушілер —
қоғамдық тұлғалар мен ғалымдарды, журналистер
мен жазушыларды біріктірді.
Франциядағы ағартушылар сословиелік тең­
сіз дікке, ақсүйектер мен дін адамдарының әділет- Томас Джефферсон
35